«خزران» بیشتر از قبل کتاب روز است
تهاجم اخیر و طولانی‌مدتِ رژیم صهیونیستی به نوار غزه و نسل‌کشی و ویرانی صورت گرفته در آن، موضوعات و مسائل گوناگونی را به همراه خود آشکار کرد و به صحنه آورد یا برجسته و یادآوری کرد. از جمله این موضوعات، بهره‌گیری ایدئولوژی صهیونیسم از تورات و عهد عتیق و کلان روایت خاصی از تاریخ است. این بهره‌گیری، حداقل دو جامعه هدف داشته و دارد:
هیچ یک از کتاب‌ها در مورد خزران به زبان عبری منتشر نشد، به جز خزران کستلر که ناشری خصوصی در اورشلیم آن را چاپ کرد و خطر نکرد آن را در کتاب فروشی ها توزیع کند.
اول، یهودیانی که علیرغم ریشه گرفتن در نقاط مختلف جهان و تفاوت‌های فرهنگی و زبانی، باید به مهاجرت به فلسطین، قانع و به اقامت و ماندگاری در آنجا با همه لوازمش راضی شوند و اگر هم حاضر به مهاجرت نیستند حداقل حامی این فرآیند باشند.
دوم، مسیحیان معتقدی که با قرار گرفتن مجموعه کتاب‌های مقدس یهودیان (تنخ/عهد عتیق و از جمله تورات) در مجموعه کتاب‌های مقدس مسیحیت (عهدین/ کتاب مقدس/ بایبل)، در طول زندگی خود در معرض روایت‌های عهد عتیقی و توراتی قرار می‌گیرند.
اگر کسی عهده دار گردآوری اقوالی شود که در ۱۵ ماه گذشته، از زبان نتانیاهو بگیر تا برخی مقامات سیاسی، کشیش‌ها و شخصیت‌های دانشگاهی آمریکایی در همین چهارچوب بیان شده اند، در حد حداقل یک جزوه یا مقاله‌ای مفصل، خروجی خواهد داشت که تنها یک نمونه از آنها، عمالقه قلمداد کردن فلسطینی‌ها در زبان نتانیاهو است؛ قومی که در روایت عهد عتیقی، کشتار زن‌ها و کودکان و سالخوردگان و حتی حیوانات آنها روا و لازم دانسته شده است.
از اولین انتشار «خزران» نزدیک به ۶۰ سال میگذرد
اما کلان روایتی که اصلی‌ترین پایه تاریخ‌نگاری صهیونیستی را شکل می دهد چیست؟ وجود ذات و هویتی لایتغیر، مستمر و ابدی به نام «قوم یهود» (یهودیت به مثابه هویتی قومی و نسلی و ژنتیکی و نه دینی). به این دلیل که در تورات، خدا سرزمین مقدس (فلسطین و سرزمین‌های اطراف) را به نسل و ذریه ابراهیم و اسحاق و یعقوب و ۱۲ فرزند او وعده داده است و صهیونیسم نیازمند آن است که یهودیان فعلی، اولا همگی یا غالبا، از نسل ابراهیم و یعقوب تلقی شوند، ثانیا تنها نمایندگان انحصاری ذریت ابراهیم و یعقوب باشند.
گمان نمی‌کنم که کتاب بتواند دنیا را تغییر دهد، اما هنگامی که دنیا شروع به تغییر می‌کند به دنبال کتاب‌هایی متفاوت می‌شود
در اینجا است که کتاب‌هایی همچون «خزران» نوشته آرتور کستلر مهم می‌شوند، چرا که وجود چنین هویت یکپارچه، مستمر، ابدی و چند هزار ساله ای را زیر سئوال می برند و آن را برساخته و توهمی نشان می دهند. با خزران، متوجه می شویم اگر یهودیان اشکنازی، بخش عمده (حدود ۸۰ الی ۹۰ درصد) جمعیت یهودیان امروز جهان را شکل می دهند، این یهودیان، بیشتر محتمل است که از تبار قوم یهودی شده خزر باشند و نه از تبار ۱۲ قبیله بنی اسرائیل و ابراهیم.
آرتور کستلر، نه اولین کسی بود که به موضوع خزران و ارتباط آن با تبار یهودیان امروزی پرداخت و نه آخرین آنها. او حتی تنها نویسنده یهودی نیست که به این موضوع پرداخته است. اما کتاب او در مجموعه آثاری که به این موضوع پرداخته اند بیشتر دیده شد، شاید به این خاطر که کستلر، به دو دلیل مبارزه رسانه ای با نازیسم و نیز اینکه کمونیستی بود که از کمونیسم برگشته بود و بر ضد آن فعالیت می کرد، در فضای مطبوعاتی اروپای غربی ضدکمونیستی و ضدنازیستی عصر خود، شهرتی به هم زده بود.
از اولین انتشار «خزران» نزدیک به ۶۰ سال و از مرگ کستلر بیش از ۵۰ سال گذرد. از اولین انتشار ترجمه فارسی کتاب او نیز بیش از ۴۰ سال میگذرد.
چرا به این زمان‌ها اشاره شد؟
شلومو زند (Shlomo Sand) که خود یهودی است، چهره علمی و آکادمیک زنده و معاصر و مطرحی است که زندگی علمی اش به نقد و خدشه در تاریخ نگاری صهیونیستی و کلان روایت آن گذشته است. او در کتاب «اختراع قوم یهود» خود (ترجمه احمد علیقلیان) که نسخه انگلیسی آن در سال ۲۰۰۹ منتشر شده، گزاره ها و نقل قول هایی را در مورد مساله خزران از کتاب کستلر مطرح می کند که هم گویای اهمیت موضوع خزران هستند و هم نشان می دهند این کتاب به طور خاص، هنوز کتاب روز و ای بسا بیشتر از قبل کتاب روز است.
برخی از جملات زند را در ادامه می خوانیم:
«از سال ۱۹۵۱ تا این لحظه، حتی یک اثر تاریخی درباره خزرها به زبان عبری منتشر نشده است… دنیای دانشگاهی اسرائیل درباره این موضوع سکوت کرده است… به هرگونه اشاره به خزرها در عرصه عمومی در اسرائیل آهسته و پیوسته برچسب نامتعارف و عجیب و غریب و حتی تهدید کننده زده می شد.» (ص ۳۶۸)
«در ۱۹۷۶ آرتور کستلر بمبی ادبی با عنوان خزران انداخت که به بسیاری از زبان‌ها ترجمه شد و به واکنش‌های گوناگون دامن زد.» (ص ۳۷۱)
«هیچ یک از این کتاب‌ها [در مورد خزران] به زبان عبری منتشر نشد، به جز خزران کستلر که ناشری خصوصی در اورشلیم آن را چاپ کرد و خطر نکرد آن را در کتاب فروشی ها توزیع کند.» (ص ۳۷۲)
«در حالی که خزرها مورخان اسرائیلی را رمانده است، هیچ یک از این مورخان حتی یک مقاله درباره این موضوع ننوشته است؛ خزران کستلر آنها را آزرد و به واکنش‌های خشمگینانه ای دامن زد. خوانندگان عبری سالها است که به خود کتاب دسترسی ندارند و فقط از خلال ردیه های کین توزانه از آن اطلاعی حاصل می کنند.» (ص ۳۷۲ و ص ۳۷۳)
«کتاب که در آمد، سفیر اسرائیل در بریتانیا آن را “اقدامی یهودستیزانه با کمک مالی فلسطینی‌ها” توصیف کرد.»(ص ۳۷۵)
شلومو زند در مقدمه کتاب تجدید نظرطلبانه اش، جمله ای در مورد کتاب خود می گوید که به باور نگارنده این یادداشت، می تواند در مورد خزران کستلر نیز مصداق داشته باشد:
«گمان نمی‌کنم که کتاب بتواند دنیا را تغییر دهد، اما هنگامی که دنیا شروع به تغییر می‌کند به دنبال کتاب‌هایی متفاوت می‌گردد. شاید ساده‌لوح باشم، اما امیدم این است که کتاب حاضر یکی از آنها باشد.»
کتاب «خزران» با ترجمه محمدعلی موحد برای اولین بار در سال ۱۳۶۱ از سوی انتشارات خوارزمی منتشر و تا کنون بارها تجدید چاپ شده است. به تازگی نسخه صوتی این کتاب از سوی موسسه سماوا در دسترس مخاطبان قرار گرفته است.
