«آسیب‌شناسی اطلاعات»؛ اطلاعات فریبکارانه و دستکاری در رسانه‌های دیجیتال
به گزارش روز شنبه گروه فرهنگی ایرنا، اطلاعات فریبکارانه و نادرست و مباحث مشابه نظیر اخبار جعلی، مطالب پساحقیقی و….. موضوعات جدیدی نیستند ولی هیچگاه به اندازه امروز در سرنوشت بشر موثر نبوده اند. چرا که در گذشته امکان اشاعه گسترده این گونه مطالب وجود نداشت.
آیلین کالونی استادیار دانشکده ارتباطات دانشگاه «سیتی دوبلین» (DCU) و جین سویتر استاد علوم سیاسی و مدیر موسسه «رسانه‌ها، دموکراسی و جامعه آینده» از همین دانشگاه در کتاب «آسیب‌شناسی اطلاعات» با زیرعنوان «اطلاعت فریبکارانه و دستکاری در رسانه‌های دیجیتال» با بهره‌گیری از پژوهش‌های میان رشته‌ای و بررسی مطالعات موردی بین‌المللی درکی جامع و روزآمد از اطلاعات فریبکارانه آنلاین و اقدامات مقابله‌ای ممکن را ارائه می‌دهند.
در پیشگفتار و در صفحه این کتاب ۱۶ می‌خوانیم:
«گرچه ضرورتِ تدوین اقدامات متقابل برای مقابله با اطلاعات فریبکارانه امری ضروری و فوری است، اما این کار از جنبه‌های گوناگون با چالش‌هایی مواجه است؛ نخست، دشواری هایِ مفهومی چشمگیری در تعریف این مساله وجود دارد. دوم، موانع عملی زیادی بر سر راه تدوین اصول منصفانه و با ثبات برای تعدیل حجم عظیم محتوای آنلاین وجود دارد. سوم، هرگونه محدودیت پیشنهادی برای آزادی بیان ضرورتاً با ملاحظات حقوقی اخلاقی و دموکراتیک همراه است. چهارم، فناوری‌های ارتباطی پیوسته در حال تحول اند و این امر طراحی اقدامات مقابله ای مؤثر برای آینده را دشوار می‌سازد. پنجم و شاید از همه مهمتر به دلیل نوپایی این حوزه پژوهشی و عدم دسترسی به داده های پلتفرم‌ها شکاف‌های اساسی در درک ما از این مساله وجود دارد. در نتیجه در مورد این که باید برای مقابله با این پدیده کاری انجام شود، توافق گسترده‌ای وجود دارد اما چیستی آن چندان روشن نیست.
بدون شک، عصر دیجیتال کنونی ما مستعد «شوک ناشی از تازگی» است، به این معنا که پدیده‌های رسانه‌های دیجیتال می‌توانند رادیکال‌تر از آن چه هستند به نظر برسند، زیرا ما آنها را از پیشینه تاریخی‌شان جدا می‌کنیم با نگاهی بلندمدت به تاریخ بشر، متوجه می‌شویم که هیچ چیز جدیدی در مورد اطلاعات فریبکارانه وجود ندارد».
نویسندگان در این کتاب که توسط انتشارات راتلیج منتشر شده است، مدلی از فرآیند اطلاعات نادرست را معرفی می‌کنند که چهار بُعد با زمینه اصلی را شامل می‌شود؛ بازیگران مخرب، پلتفرم‌ها، مخاطبان و اقدامات مقابله‌ای. پویایی هر بعد در کنار طیف گوناگونی از مطالعات موردی بین المللی برگرفته از حوزه‌های اطلاعاتی مختلف از جمله سیاست، بهداشت و جامعه تحلیل می‌شود.
کالونی و سویتر با تبیین رابطه متقابل میان این چهار بعد و بروز و ظهور آنها در بسترهای گوناگون بین المللی نشان می‌دهند که اطلاعات فریبکارانه و نادرست در فضای آنلاین مساله‌ای پیچیده با علل متعدد و همپوشان و بدون راه حل‌های ساده است.
مسعود میرزایی و سیدوهاب امت محمدی مترجمان کتاب «آسیب‌شناسی اطلاعات» در یادداشتی می‌نویسند:
«نظام‌های دموکراتیک در نقاط مختلف جهان به طور فزاینده ای با اشاعه اطلاعات فریبکارانه -اطلاعات نادرستی که به صورت عامدانه و با هدف فریب مخاطبان انبوه منتشر می‌شود- مواجه هستند. اشاعه عمدی اطلاعات دروغ و حمله به حقوق اقلیت‌ه،ا آزادی مطبوعات و حاکمیت قانون هنجارها و ارزش‌های بنیادینی را که مشروعیت نهادی و ثبات سیاسی دموکراسی‌ها به آن وابسته است به چالش می‌کشد.
اطلاعات فریبکارانه انواع گوناگونی دارد که مهمترین آنها عبارتند از: اخبار جعلی، تحریف و دستکاری، اطلاعات نادرست، دروغگویی سیاستمداران در مورد سیاست‌ها و فعالیت‌های سیاسی خود، حمله به شواهد و مستندات علمی موجود درباره موضوعات مهمی مانند تغییرات آب و هوایی، اشاعه انواع مختلف تئوری‌های توطئه عجیب و غریب و در نهایت ابداع داستان‌های متعدد برای شعله‌ور ساختن منازعات سیاسی اجتماعی موجود در گوشه و کنار جهان».
کتاب «آسیب‌شناسی اطلاعات» علاوه بر پیشگفتاری با عنوانی که روی کتاب گذاشته شده در چهار فصل شامل «بازیگران مخرب»، «پلتفرم‌ها»، «مخاطبان» و «اقدامات مقابله‌ای» نوشته شده است. «ارتباطات پساحقیقی» هم عنوان بخش سخن پایانی کتاب است. در صفحه ۱۳۳ بخش آخر می‌خوانیم:
«جوامع دموکراتیک در جبهه‌های مختلف با چالش‌های عمیقی روبه رو هستند. همان طور که اشاره شد محیط اطلاعاتی تحت تأثیر اختلالات عمده ای قرار گرفته، از جمله کاهش کیفیت اخبار و اطلاعات سیاسی، کاهش تنوع به دلیل متمرکزتر شدن مالکیت رسانه‌ها، افزایش تفرقه و قطبی شدن در میان جمعیت‌ها، افزایش نسبیت‌گرایی در مباحثات عمومی و افزایش نابرابری‌ها در دانش سیاسی. تحلیل‌های پیشگامانه از جمله توسط پیتر میرا دانشمند فقید علوم سیاسی و استاد انستیتو دانشگاه اروپایی به درستی نشان می‌دهد که دموکراسی‌ها به طور مداوم از مولفه مردمی خود (توده مردم) و سازوکارهای مشارکت معنادار شهروندان تهی می‌شوند. در ارتباط با تشخیص فرهنگ پسا حقیقت یوهان فارکاس و یا نیک شو از دانشگاه کپنهاگ به طور مشابه نتیجه گیری می‌کنند که دموکراسی به حقیقت بیشتری نیاز ندارد، بلکه به سیاست و حاکمیت مردمی بیشتر نیاز دارد. از این دیدگاه یافتن راه هایی برای احیای دموکراسی و مشارکت عمومی گامی اساسی در مواجهه با مجموعه ای از مشکلات ذکر شده است.»
کتاب «آسیب‌شناسی اطلاعات» با ترجمه مسعود میرزایی و سیدوهاب امت محمدی در ۱۷۲ صفحه توسط انتشارات جوینده به تازگی وارد بازار کتاب شده است.
