خاموشی‌ها از ناترازی نیست؛ ضعف مدیریت عامل قطعی برق
به گزارش خبرگزاری مهر، با اوج‌گیری خاموشی‌های برق در اردیبهشت‌ماه، تأمین انرژی مورد نیاز بخش‌های خانگی، صنعتی و کشاورزی کشور با اختلال مواجه شده است. در این میان، پرسشی که ذهن بسیاری از مردم را مشغول کرده آن است که چرا در سال‌های گذشته با چنین خاموشی‌هایی مواجه نبوده‌ایم و علت اصلی قطعی برق در شرایط فعلی چیست؟
شرکت توانیر در توضیح این وضعیت، عواملی همچون بارندگی، افزایش دمای هوا و فعالیت ماینرها را به عنوان دلایل اصلی خاموشی‌ها معرفی کرده است. در فضای سیاسی نیز طیف‌های مختلف، برخی دولت دوازدهم، برخی دیگر مجلس دهم و گروهی نیز وضعیت اقتصادی صنعت برق را علت اصلی بحران می‌دانند. اما واقعیت آن است که برای تحلیل دقیق وضعیت باید نخست مشخص شود آیا کشور با پدیده ناترازی برق مواجه است یا خیر.
مطابق تعاریف فنی، ناترازی برق به معنای اختلاف میان حداکثر مصرف و حداکثر توان تأمین‌شده است. بر اساس آمار رسمی شرکت توانیر، حداکثر توان تولیدی کشور در تابستان گذشته ۶۵ هزار مگاوات بوده است. در مقابل، اوج مصرف ثبت‌شده در اردیبهشت امسال از ۶۰ هزار مگاوات فراتر نرفته است. به بیان دیگر، حتی بدون در نظر گرفتن ظرفیت‌های جدیدی که طی یک سال گذشته به شبکه اضافه شده، کشور در حال حاضر با مازاد ۵ هزار مگاواتی مواجه است و از منظر فنی، هنوز به مرحله ناترازی نرسیده است.
با توجه به این واقعیت، باید علل اصلی خاموشی‌ها را در دیگر بخش‌های مدیریت تأمین انرژی جست‌وجو کرد. به گزارش منابع آگاه، مدیریت پایدار برق سه رکن اصلی دارد: احداث نیروگاه‌های جدید، بهره‌برداری کامل از ظرفیت موجود و اجرای مؤثر برنامه‌های مدیریت مصرف.
در زمینه توسعه ظرفیت تولید، طبق تعهد وزارت نیرو به ستاد اقتصادی دولت، مقرر بود تا پیش از آغاز فصل گرم سال جاری، حدود ۸ هزار مگاوات ظرفیت جدید نیروگاهی (حرارتی و تجدیدپذیر) به شبکه اضافه شود. با این حال، پیشرفت کند پروژه‌ها مانع از تحقق این هدف شده است. شایان ذکر است در آغاز به کار دولت چهاردهم، حدود ۸۲۰۰ مگاوات نیروگاه نیمه‌تمام با میانگین پیشرفت ۴۲ درصد وجود داشت که طبق برنامه باید ظرف یک سال تکمیل می‌شدند.
در حوزه بهره‌برداری نیز وضعیت مطلوب نیست. هم‌اکنون بیش از ۱۱ هزار مگاوات ظرفیت نیروگاهی به دلایلی نظیر تأخیر در تعمیرات، خرابی‌های خارج از برنامه و عدم تأمین قطعات از مدار خارج شده‌اند. این در حالی است که مطابق روال سال‌های گذشته، تمامی تعمیرات باید تا ۱۵ اردیبهشت به پایان می‌رسید و آمادگی کامل برای تأمین برق تابستان فراهم می‌شد.
علاوه بر این، حدود ۲۰۰۰ مگاوات ظرفیت نیروگاهی متعلق به سایر دستگاه‌ها نظیر وزارت نفت یا دفاع، به دلیل عدم توافق، در مدار شبکه سراسری قرار نگرفته و به نوعی بلااستفاده مانده‌اند.
در کنار این دو عامل، غفلت از مدیریت مصرف نیز یکی از دلایل تشدید بحران است. برخلاف تصور عمومی، مدیریت مصرف به معنای قطع برق نیست، بلکه هدف آن توزیع یکنواخت مصرف در ساعات شبانه‌روز و کاهش فشار بر شبکه در ساعات اوج بار است.
برای درک بهتر این مفهوم، می‌توان آن را با ترافیک شهری مقایسه کرد: اگر تمامی خودروها در یک ساعت مشخص وارد خیابان شوند، ترافیک سنگین و قفل‌شدگی ایجاد می‌شود. اما اگر حضور خودروها در ساعات مختلف توزیع شود، امکان تردد بدون ازدحام فراهم خواهد شد.
در شبکه برق نیز اگر مصرف مشترکان در ساعات مختلف توزیع شود، نیاز به خاموشی و قطع برق کاهش می‌یابد. با این حال، گزارش‌ها حاکی از آن است که برنامه‌های مدیریت مصرف در سال جاری، چه در بخش خانگی و چه صنعتی و کشاورزی، به درستی اجرایی نشده‌اند.
بر اساس برآوردهای غیررسمی، کمبود برق در روزهای اخیر بین ۴ تا ۷ هزار مگاوات بوده است. این در حالی است که در صورت انجام تعمیرات به‌موقع، تکمیل پروژه‌های توسعه‌ای در زمان مقرر و اجرای کامل مدیریت مصرف، بیش از ۲۱ هزار مگاوات ظرفیت در اختیار شبکه قرار می‌گرفت و نه تنها خاموشی اتفاق نمی‌افتاد، بلکه امکان صادرات برق نیز فراهم می‌شد.
با توجه به ابعاد این مسئله، انتظار می‌رود دولت و وزارت نیرو با اولویت‌بخشی به تکمیل نیروگاه‌های نیمه‌تمام، تسریع در بهره‌برداری از ظرفیت‌های موجود و تدوین و اجرای جدی برنامه‌های مدیریت مصرف، از تکرار خاموشی‌های گسترده در ماه‌های پیش‌رو جلوگیری کنند و اطمینان خاطر را به مردم بازگردانند.
