«مسبب ماجرا خانم نویسنده است»؛ روایت‌هایی از مرز خیال و واقعیت
به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، در جهانی که مرز میان خواب و بیداری، خیال و واقعیت، پیوسته در حال فروریختن است، داستان‌های فراواقع‌گرایانه چون روزنه‌هایی به سوی ناشناخته‌ترین گوشه‌های ذهن و روح هستند.
جنبش فراواقع‌گرایی یا سوررئالیسم که در دهه ۱۹۲۰ میلادی در اروپا با الهام از نظریات روان‌کاوی زیگموند فروید و به رهبری آندره برتون در فرانسه شکل گرفت، به‌سرعت از مرزهای جغرافیایی عبور کرد و به عرصه‌های گوناگون هنر و ادبیات در سراسر جهان راه یافت. هدف سوررئالیست‌ها، رهایی ذهن از قید منطق، عرف و سانسور آگاهانه بود؛ آنان در پی کشف حقیقتی ژرف‌تر از واقعیت روزمره، در لایه‌های ناخودآگاه ذهن انسان بودند.
در ادبیات فارسی، با وجود فاصله زمانی و فرهنگی با مبدا این جنبش، ردپای تأثیرات سوررئالیستی از میانه سده بیستم به بعد، کم‌کم در شعر و داستان‌نویسی ایران آشکار شد. با این‌که سوررئالیسم هرگز به‌عنوان یک «مکتب غالب» در ادبیات فارسی تثبیت نشد، اما همواره به‌مثابه یک نیروی تأثیرگذار در پس‌زمینه آفرینش ادبی حضور داشته است.
نویسندگان سوررئال‌گرای ایرانی اغلب از مرزهای واقعیت عبور کرده‌اند تا لایه‌های پنهان ذهن و جامعه را آشکار کنند. صادق هدایت با بوف کور فضای کابوس‌گونه و ذهن‌محور را وارد داستان‌نویسی کرد. بهرام صادقی در داستان‌هایی چون ملکوت با تلفیق جنون، وهم و نقد اجتماعی به واقعیتی چندلایه رسید. هوشنگ گلشیری نیز با فرم‌های شکسته و روایت‌های ذهنی، فضایی خلق کرد که واقعیت و خیال در آن درهم می‌تند. این نویسندگان هر یک با شیوه‌ای خاص، زمینه‌ساز ادبیاتی شدند که رؤیا را جدی می‌گیرد.
این بار نیز «مسبب ماجرا خانم نویسنده است» و وجیهه قنبری با مجموعه داستان‌های کوتاهش با سبک فراواقع‌گرایانه، در تداوم همین جریان، کوششی است برای پیوندزدن خیال، رؤیا، طنز تلخ و وهم‌آلودگی جهان معاصر، با زبان و بیان ادبی امروز. این داستان‌ها شاید بیش از آن‌که بخواهند واقعیتی بیرونی را بازنمایی کنند، تصویری از گفت‌وگوهای درونی انسان معاصر را ارائه می‌دهند؛ انسانی که میان خاطره و کابوس، رؤیا و واقعیت، تنهایی و امید، در نوسان است.
۱۶ داستان کوتاه در کتاب «مسبب ماجرا خانم نویسنده است»، به گونه‌ای نوشته شده‌اند که انگار راوی در ذهن شخصیت‌های داستانی است، گونه‌ای از دانای کل که در میان واقعیت و خیال گام برمی‌دارد.
چای ادویه با خانم یازده، دندان شانزدهم، گودال، کتاب قرمز، کله خالی من، زمانی برای ماربورگ گرفتن، یک نفر شبیه او به من لبخند می‌زند، این‌جا شب‌هایش ستاره‌ای ندارد، مرلین مونرو در اتاق گزینش، کلاه استیو جابز، شله زرد، مسبب ماجرا خانم نویسنده است، فروشگاه، مهمان عقرب‌ها، ستاره‌های روی دیوار، چائو مای لاو، عناوین داستان‌های این کتاب هستند با بزنگاه های نفس‌گیر مخاطب را میخکوب می‌کنند.
کتاب «مسبب ماجرا خانم نویسنده است» سفری است درون روزنه‌های ذهن، جایی که منطق، جای خود را به شهود می‌دهد و هر چیز، ممکن و واقعی به نظر می‌رسد؛ حتی اگر با قواعد جهان عینی سازگار نباشد. روایت‌ها نه‌تنها جهان بیرون را دگرگون می‌کنند، بلکه خواننده را نیز به درون خود می‌کشند؛ به جایی که مرزها محو می‌شوند و ذهن رها می‌شود تا خود را بازآفریند.
وجیهه قنبری نویسنده کتاب متولد ۱۳۵۳ و فارغ‌التحصیل کارشناسی ارشد روانشناسی است و با استفاده سابقه کاری خود در حوزه خبرنگاری حوادث، داستان‌هایش را شخصیت‌پردازی کرده است. این نویسنده شیوه کارش را تلفیقی از تجریبات شخصی در حوزه روانشناسی و سبک فراواقع‌گرایی دانست و گفت: در سوال‌و جواب‌هایی که با افراد مختلف در دوره خبرنگاری‌ام در حوزه حوادث داشتم با موضوعات مختلفی برخورد کردم که مرا به سمت نگارش داستان کشید زیرا روابط فردی و انسانی برایم اهمیت داشت.
قنبری با بیان این که بیش از ۶ سال در حوزه ادبیات داستانی فعالیت داشته است، اظهار داشت: این داستان‌ها در بازه‌های زمانی مختلفی نوشته شده‌اند؛ اما از یک سال پیش شروع به گردآوری آن کردم و در قالب یک مجموعه به چاپ رسید. اکنون نیز طرح یک رمان را در دست دارم که یک سال آینده برای چاپ آماده خواهد شد.
کتاب «مسبب ماجرا خانم نویسنده است»، در ۱۲۸ صفحه و ۳۰۰ نسخه توسط انتشارات آپان به چاپ رسیده است.
