انقلاب در درمان HIV؛ از زندگی عادی تا صفر شدن خطر انتقال

لادن عباسیان، فوق تخصص بیماری‌های عفونی، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران و رئیس مرکز تحقیقات ایدز ایران در گفتگو با خبرنگار مهر با توجه به روز جهانی ایدز در مورد این بیماری توضیحاتی داد و گفت: ویروس HIV پس از ورود به بدن انسان، با تخریب سلول‌های ایمنی آغاز به تکثیر می‌کند و توان دفاعی بدن را کاهش می‌دهد.

راه‌های اصلی انتقال ویروس HIV شامل ارتباط جنسی محافظت‌نشده و رفتارهای پرخطر جنسی، انتقال خون یا فرآورده‌های خونی آلوده، استفاده از سوزن مشترک و انتقال از مادر مبتلا به نوزاد است.

وی ادامه داد: پس از ورود HIV به بدن، ویروس به سرعت تکثیر می‌شود و سلول‌های ایمنی را هدف قرار می‌دهد. با این حال، درمان‌های دارویی موجود در جهان می‌توانند تکثیر ویروس را به‌طور کامل مهار کرده و بار ویروسی را در خون به صفر برسانند. این موضوع سبب می‌شود امکان انتقال ویروس از بیماران تحت درمان مؤثر، عملاً منتفی شود. به این ترتیب، افرادی که تشخیص HIV برایشان قطعی می‌شود، در صورت شروع درمان به‌موقع، نه‌تنها چرخه انتقال را متوقف می‌کنند، بلکه می‌توانند زندگی و طول عمر طبیعی داشته باشند.

عباسیان اظهار داشت: بر اساس آخرین آمار سال ۱۴۰۴، تعداد افراد شناسایی‌شده مبتلا به HIV در ایران ۲۵٬۸۷۰ نفر اعلام شده است. با این حال، برآوردها نشان می‌دهد که حدود ۴۱٬۵۰۰ نفر در کشور با این ویروس زندگی می‌کنند؛ رقمی که نشان‌دهنده فاصله میان تعداد مبتلایان واقعی و افراد شناسایی‌شده است. هدف اصلی کنترل HIV کاهش این فاصله است؛ به این معنی که افرادی که از ابتلای احتمالی خود بی‌اطلاع‌اند، باید با انجام تست و مراجعه به مراکز تخصصی از وضعیت سلامت خود مطلع شوند تا درمان در سریع‌ترین زمان آغاز شود.

وی همچنین اذعان کرد: از مجموع مبتلایان شناسایی‌شده در ایران، حدود ۳۰ درصد از طریق رابطه جنسی آلوده به ویروس شده‌اند. اما طبق گزارش مربوط به شش‌ماهه نخست سال ۱۴۰۴، ۶۳ درصد موارد جدید ابتلاء از طریق جنسی بوده است. این تغییر نشان می‌دهد که مسیر انتقال مبتلایان از اعتیاد تزریقی و استفاده از سرنگ مشترک که در گذشته شایع‌ترین راه انتقال بود به‌طور قابل توجهی به سمت انتقال جنسی حرکت کرده است.

عباسیان متذکر شد: آمارها نیز نشان می‌دهد ۷۳ درصد مبتلایان HIV در ایران بین ۲۰ تا ۴۵ سال سن دارند؛ گروه سنی‌ای که بیشترین احتمال فعالیت جنسی در آن وجود دارد. آگاهی از روش‌های پیشگیری از HIV، استفاده از وسایل محافظت‌شده و پرهیز از رفتارهای پرخطر نقش حیاتی در کنترل این روند دارد.

انجام تست HIV در بیش از ۳۰۰ مرکز مشاوره بیماری‌های رفتاری

این فوق تخصص بیماری‌های عفونی توضیح داد: هم‌زمان با روز جهانی ایدز و آغاز پویش ملی (من هم تست اچ آی وی می‌دهم) ، وزارت بهداشت اعلام کرد که یکی از اهداف اصلی این برنامه‌ها، افزایش آگاهی عمومی درباره لزوم انجام تست HIV برای افرادی است که هرگونه فاکتور خطر در زمینه ابتلاء دارند. تشویق افراد در معرض خطر به انجام تست، نقش مهمی در تشخیص زودهنگام و قطع زنجیره انتقال ایفا می‌کند.

وی ادامه داد: تمام تست‌های HIV به‌صورت کاملاً محرمانه انجام می‌شود و اطلاعات مراجعان محفوظ خواهد ماند. در حال حاضر بیش از ۳۰۰ مرکز مشاوره بیماری‌های رفتاری در سراسر کشور فعال است. این مراکز که در تمامی استان‌ها پراکنده‌اند، به‌طور اختصاصی به افراد مبتلا به HIV و داوطلبانی که برای انجام تست مراجعه می‌کنند، خدمات ارائه می‌دهند.

وی افزود: در این مراکز، تست HIV به‌صورت رایگان انجام می‌شود و در صورت تشخیص ابتلاء، درمان نیز کاملاً رایگان ارائه خواهد شد. علاوه بر ارائه خدمات درمانی، این مراکز به خانواده بیماران نیز کمک می‌کنند؛ از جمله مشاوره روان‌شناختی، انجام تست‌های لازم برای اعضای خانواده و ارائه خدمات حمایتی.

به گفته عباسیان: هر مرکز مشاوره بیماری‌های رفتاری دارای آزمایشگاه مجهز، ماما، روان‌شناس و دیگر اعضای یک تیم تخصصی است که برای حمایت همه‌جانبه از افراد مبتلا یا داوطلبِ انجام تست مستقر شده‌اند. این ساختار، به‌منظور افزایش پوشش خدمات HIV و حمایت جامع از مراجعان طراحی شده است.

استقرار میزهای پویش (من هم تست اچ آی وی می‌دهم) در پارک‌ها و میادین

این فوق تخصص بیماری‌های عفونی در ادامه گفت: برای اجرای برنامه‌های مرتبط با پویش (من هم تست اچ آی وی می‌دهم) در نقاط مختلف شهر از جمله پارک‌ها و میادین اصلی، میزهای اطلاع‌رسانی و ارائه خدمات رایگان تست HIV مستقر شده است، این اقدام با هدف دسترسی آسان‌تر شهروندان به خدمات تشخیصی و افزایش سطح آگاهی عمومی انجام شده است.

وی افزود: افراد علاقه‌مند می‌توانند با مراجعه به این میزهای پویش، تست HIV را به‌صورت رایگان انجام دهند و در کوتاه‌ترین زمان از وضعیت سلامت خود مطلع شوند. در این پایگاه‌های سیار، مشاوران آموزش‌دیده نیز حضور دارند تا به پرسش‌های مراجعه‌کنندگان پاسخ دهند و اطلاعات لازم در زمینه پیشگیری، عوامل خطر و مراحل انجام تست را ارائه کنند.

عباسیان تصریح کرد: این طرح فرصت مناسبی برای افرادی است که قصد دارند بدون مراجعه به مراکز درمانی و در محیطی آسان‌دسترس، از وضعیت سلامت خود آگاه شوند. حضور در این پایگاه‌ها داوطلبانه است و تمامی خدمات، با حفظ محرمانگی اطلاعات ارائه می‌شود. این پویش با هدف افزایش شناسایی زودهنگام HIV و تشویق افراد به انجام تست دوره‌ای در حال اجراست و تاکنون با استقبال جمعی از شهروندان همراه بوده است.

تولید بخش عمده داروهای HIV در ایران

این فوق تخصص بیماری‌های عفونی اعلام کرد: بخش قابل توجهی از داروهای مورد استفاده برای کنترل ویروس HIV اکنون در داخل کشور تولید می‌شود. بسیاری از داروهای خوراکی مورد نیاز مبتلایان به HIV ساخت ایران است و تنها بخشی از این داروها از خارج وارد می‌شود.

وی ادامه داد: در حوزه درمان کودکان مبتلا به HIV و همچنین مادران بارداری که نتیجه تست آن‌ها مثبت باشد، وضعیت متفاوت است. داروهای خوراکی و تزریقی که بیشتر برای نوزادان و مادران باردار مورد استفاده قرار می‌گیرد، همچنان از خارج کشور تأمین می‌شود. این داروها نقش حیاتی در جلوگیری از انتقال ویروس از مادر به نوزاد دارند.

این فوق تخصص بیماری‌های عفونی اظهار داشت: بر اساس اعلام وزارت بهداشت، یکی از برنامه‌های مهم این وزارتخانه، انجام تست HIV برای تمام مادران باردار است، در صورتی که نتیجه تست مثبت باشد، درمان فوری مادر آغاز می‌شود و نوزاد نیز بلافاصله پس از تولد تحت درمان قرار می‌گیرد؛ همچنین طی فرآیند زایمان، داروهای تزریقی ویژه برای کاهش احتمال انتقال ویروس از مادر به نوزاد تجویز می‌شود.

عباسیان اذعان کرد: ترکیب درمانی موجود چه تولید داخل و چه وارداتی به‌گونه‌ای فراهم شده که نیازهای درمانی مبتلایان، به‌ویژه کودکان و مادران باردار، به‌طور کامل پوشش داده شود.

کاهش انگ اجتماعی اچ‌آی‌وی؛ ضرورتی برای افزایش آگاهی

این عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران با اشاره به گسترش «انگ اجتماعی اچ‌آی‌وی» در جامعه تأکید کرد که ترس از قضاوت و برچسب‌زنی، بسیاری از افراد را از انجام تست اچ‌آی‌وی بازمی‌دارد. میزان بالای انگ اجتماعی در برابر اچ‌آی‌وی باعث شده این موضوع در رسانه‌ها کمتر مطرح شود و در نتیجه، مردم آگاهی لازم درباره راه‌های انتقال، روش‌های کنترل بیماری و نحوه مراجعه برای تست را نداشته باشند.

عباسیان توضیح داد: فرد مبتلا به اچ‌آی‌وی ممکن است حتی در خانواده و محیط اجتماعی با طردشدگی روبه‌رو شود؛ موضوعی که روند درمان را مختل و سلامت روان فرد را تهدید می‌کند. کاهش انگ اجتماعی یکی از مهم‌ترین راهکارهای کنترل اچ‌آی‌وی در کشور است و جامعه باید بداند که زندگی روزمره و تماس‌های معمول، شامل دست‌دادن، روبوسی، هم‌سفره شدن و تماس با عرق، اشک، بزاق، ادرار یا مدفوع، هیچ نقشی در انتقال ویروس اچ‌آی‌وی ندارد.

وی با بیان اینکه انتقال اچ‌آی‌وی تنها از طریق خون و ترشحات جنسی صورت می‌گیرد؛ افزود: اگر فرد مبتلا درمان منظم دریافت کند و بیماری‌اش تحت کنترل باشد، احتمال انتقال ویروس به نزدیک صفر می‌رسد و طرد اجتماعی افراد مبتلا، نه‌تنها اثرات روانی شدیدی مانند افسردگی ایجاد می‌کند، بلکه باعث می‌شود افراد در معرض خطر نیز از انجام تست بترسند و در صورت ابتلاء، به‌دلیل ترس از برملا شدن وضعیتشان، اعتماد خود را به جامعه و تیم درمان از دست بدهند.

عباسیان خاطرنشان کرد: ضروری است که رسانه‌ها با شفافیت درباره اچ‌آی‌وی، روش‌های انتقال، اهمیت تست و راه‌های پیشگیری اطلاع‌رسانی کنند. مردم باید بدانند کجا مراجعه کنند، چگونه تست بدهند و اینکه نتیجه مثبت به معنای برچسب‌خوردن یا در خطر قرار گرفتن خانواده نیست.

همچنین افزایش آگاهی عمومی و حذف انگ اجتماعی اچ‌آی‌وی، گامی مهم برای حفظ سلامت فردی و جمعی و تشویق مردم به مراجعه داوطلبانه برای تست و درمان است.