نمره قبولی برای جشنواره‌ای که شائبه‌هایی جدی داشت
به گزارش ایرنا، جشنواره فیلم فجر، بزرگ‌ترین و مهمترین رویداد سینمایی کشور است که به دلیل نگاه جامع خود بر تولیدات سینمایی و الگوریتمی که بر مبنای آثار اکران نشده در نظر گرفته، خیلی زود توانست به چنین جایگاهی در ساختار فرهنگی کشور دست پیدا کند. این ویژگی سبب شده تا این رویداد، علیرغم آن‌که در طول دهه‌ها، مخالفانی جدی در شکل سیاست‌گذاری داشته، اما پیوسته به مسیر خود ادامه دهد و در بزنگاه‌هایی که تصور می‌شد قهر اجتماعی سبب لکنت یا توقف استمرار این جریان شود، باز به راه خود ادامه داده و موفق شد تا همواره طیفی از هنرمندان و مخاطبان را همراه خود ببیند.
این کلونی سبب شده تا اتفاق‌های رخ‌داده در آن، بازتاب گسترده‌ای را به خود ببیند. از «سنتوری»، «خانه دختر»، «عصبانی نیستم»، «رستاخیز» و «خانه پدری» بگیرید که زمینه‌های توقیف طولانی‌مدت آثار را رقم زدند و کارگردانانشان را به سرنوشت‌هایی عجیب حواله دادند تا «شیار ۱۴۳»، «ابد و یک روز» و «شنای پروانه» که به سکوی پرش بلندی برای سازندگانشان تبدیل شدند.
به هر دو طرف قضیه که نگاه کنیم، جشنواره پتانسیل‌هایی دارد که توانمندی هنرمندان و آثار حاضر در این رویداد را زیر ذره‌بین برده و به آنها ضریب می‌بخشد. این سونامی حتی برای کسانی که جشنواره به‌ظاهر سد راه موفقیت‌ها و امیال آنها شده نیز به‌نوعی برجسته‌سازی کرده و سهم بزرگی در برندینگ آنها به‌عهده داشته است.
این بزرگ‌نمایی، در موارد بسیاری، حتی به ضرر جشنواره تمام شده است. بارها اتفاق افتاده فیلمسازی که این رویداد، سهم پررنگی در برجسته کردن وی داشته، به هر دلیلی نتوانسته جواز حضور در بخش رقابتی را به دست آورد و همین اتفاق سبب شده تا این غیبت به‌عنوان حاشیه و حتی پاشنه آشیل آن دوره معرفی شود. مانند فیلم «برادران لیلا» که سعید روستایی از ارائه آن به جشنواره امتناع کرد و موجی منفی علیه آن دوره از جشنواره را رقم زد.
این خصیصه جشنواره فیلم فجر، از این رویداد، لویاتانی ساخته که مراتب حب و بغض را به شکلی توامان در خود می‌بیند و بی‌تفاوت نسبت به بازتاب‌های این مراتب، مسیر خود را با تمام آزمون و خطاهایی که پس از ۴۳ سال تجربه به دست آورده، طی کرده و وقع چندانی به توفیقات و ناکامی‌هایش نمی‌نهد.
تیغ دولبه تکثر فیلم‌های بخش مسابقه
جشنواره اگر می‌خواست ۳۳ فیلم بخش رقابتی داشته باشد یا باید آثار را در دو بخش «سودای سیمرغ» و «نگاه نو» تفکیک می‌کرد و یا اگر قائل به این تفکیک نبود، می‌بایست از تعداد آثار می‌کاست تا بار کیفی جشنواره بالاتر برود
اتفاقی که در جشنواره فیلم فجر امسال رخ داد، تعدد فیلم‌های رقابتی بود. به جز انیمیشن و آثار بخش ویژه، ۳۳ فیلم در بخش مسابقه نمایش داده شد و نکته آن‌که تمام این فیلم‌ها در بخش سودای سیمرغ قرار گرفت. یعنی ۳۳ فیلم از شانس دریافت سیمرغ شاخه‌های مختلف برخوردار بودند و این، کار هیات داوران را با دشواری همراه می‌کرد. اتفاقی که یکی از ترکش‌های مهم آن در شب اختتامیه رخ داد و طیف گسترده‌ای از رسانه‌ها، جشنواره را به تقسیم جوایز متهم کردند، تاحدود زیادی ناشی از این تکثر آثار در بخش رقابتی و عدم‌تفکیک این بخش‌بندی بود.
ضمن اینکه اکنون که تمام فیلم‌های جشنواره در این بازه ۱۰ روزه نمایش داده شده، به‌قطعیت می‌توان عنوان کرد که حداقل یک‌سوم این آثار از صلاحیت کیفی لازم برای حضور در این رویداد برخوردار نبودند و این اصرار که جشنواره با این میزان فیلم برگزار شود، خود سوالی است که باید به آن پاسخ داده شود. درواقع جشنواره اگر می‌خواست ۳۳ فیلم بخش رقابتی داشته باشد یا باید آثار را در دو بخش «سودای سیمرغ» و «نگاه نو» تفکیک می‌کرد و یا اگر قائل به این تفکیک نبود، می‌بایست از تعداد آثار می‌کاست تا بار کیفی جشنواره بالاتر رفته و تمرکز اصلی بر روی آثار مهم جشنواره باشد.
این چالش، قطعا مهمترین مساله سیاست‌گذاری جشنواره امسال بود که جای امیدواری است سیگنال‌های این تصمیم به مدیران جشنواره مخابره شده باشد و آنها برای دوره‌های بعدی، تامل بیشتری بر روی این ساختار مهم به انجام برسانند.
تنها مشکل برج میلاد که باید مرتفع شود
مشکل دیگری که طی سال‌های گذشته نیز وجود داشته و برای امسال نیز تکرار شد، مساله صدای مرکز همایش‌ها بود که به نخ تسبیح نشست‌های مطبوعاتی جشنواره امسال تبدیل شد. قطعا مرکز همایش‌ها، در شرایط فعلی، یکی از بهترین انتخاب‌ها برای میزبانی از اهالی رسانه، منتقدان و هنرمندان است اما این اشکال اصلی باید مرتفع شود. با توجه به اینکه این سالن، یکی از ۳ سالن اصلی پایتخت برای اجرای کنسرت است، باید تدبیری اتخاذ شود که سیستم صوتی آن حداقل برای این ۱۰ روز بهینه‌سازی شده و برای نمایش فیلم‌های سینمایی، استانداردسازی شود. امسال و با توجه به اینکه برج میلاد، بسیار زودتر از سالیان قبل به عنوان خانه رسانه‌ها انتخاب شد، این انتظار وجود داشت که این تدبیر صورت بگیرد اما متاسفانه اتفاق چندانی برای این وضعیت رخ نداد تا این مشکل، از سوی بسیاری از صاحبان آثار حاضر در جشنواره امسال، گوشزد شود.
همچنان فیلم‌ها عقب‌تر از جامعه هستند
در مورد کیفیت فیلم‌ها، نکته قابل توجه آن‌که توانمندی اجرایی آثار، پیشرفت‌های خوبی داشته است و فیلمسازان، تسلط فنی خوبی بر روی آثار خود داشتند. در چند فیلم ازجمله «شمال از جنوب غربی» و «بچه مردم» نوآوری‌های خوبی در این زمینه صورت گرفته که می‌تواند در مقام عدول از قالب‌های سنتی و متعارف این حوزه تعریف شود. موج جدیدی که در فیلمسازی آغاز شده و به فراخور آن، لحن و زبان سینما و حتی مدل شخصیت‌پردازی، تغییرات ماهوی جالبی به خود می‌بیند. با توجه به استقبالی که از این نرم فیلمسازی صورت گرفته، قطعا الگوهای رایج به سمت فضاسازی‌هایی از این دست خواهند رفت و نخستین هژمونی این جریان در تولیدات سال آینده سینما به وضوح قابل مشاهده خواهد بود.
موج جدیدی در فیلمسازی آغاز شده و به فراخور آن، لحن و زبان سینما و حتی مدل شخصیت‌پردازی، تغییرات ماهوی جالبی به خود می‌بیند
اشکال بزرگ آثار امسال که همواره پاشنه آشیل تولیدات بوده و هست، به بحث محتوایی مربوط است. همچنان ساختار اجرایی، جلوتر از فیلمنامه است و نام فیلم‌ها، بزرگ‌تر از محتوا و داستان آنهاست. در مورد بسیاری از فیلم‌های جشنواره امسال، سوژه‌شناسی خوبی صورت گرفته بود اما مشکل از جایی آغاز می‌شد که پرداخت مناسب و درخوری برای این سوژه‌ها صورت نمی‌گرفت و فضاسازی‌ها به سمتی نمی‌رفت که متناسب با انتظاری که از آن سوژه خوب می‌رفت، عمل کند. به همین دلیل ارتباط‌گیری همه‌جانبه‌ای از سوی مخاطب برای بسیاری از آثار صورت نمی‌گرفت.
فارغ از این مساله، احساس می‌شود آن جسارت و شهامتی که فیلمساز باید برای آثار خود خرج کند، در آثار این دوره چندان محسوس نبود. به همین دلیل طبیعی است که سینمای امروز را همپای جامعه نبینیم. این خودسانسوری و محافظه‌کاری که در پرداخت تماتیک سوژه‌ها احساس می‌شود، درنتیجه همین رویکرد است که اهرم اصلی کم‌مایه بودن محتوای آثار شمرده می‌شود.
جشنواره چهل‌وسوم به استثنای تصمیماتی که دبیر جشنواره باید در مورد آنها شفاف‌سازی کند (نظیر چرایی اعلان روزبه‌روز آثار بخش ویژه، انتقادات به نحوه داوری که شائبه تقسیم جوایز را قوت می‌بخشد، شائبه‌های سیمرغ مردمی و…) و مواردی که در این مطلب به آنها اشاره شد، عملکرد قابل قبولی داشته است. هر چند که باید تغییر دولت و بافت دوپاره قدرت طی چند ماه اخیر را نیز در این نتیجه‌گیری لحاظ کنیم تا اذعان کنیم با درک تمامی این شرایط و مقتضیات که عموم آنها اجتناب‌ناپذیر بودند، جشنواره توانسته به‌واسطه عملکرد خود در این دوره، نمره قبولی بگیرد.
