درمان قطعی تنبلی تخمدان وجود دارد؟ توصیه‌های متخصص زنان

فرناز مشیری متخصص زنان و زایمان در گفتگو با خبرنگار مهر در رابطه با موضوع تنبلی تخمدان پلی کیستیک ( Polycystic Ovary Syndrome یا PCOS) و عوارض و روند درمانی آن گفت: تنبلی تخمدان یک مسئله خیلی شایع است، به خصوص که قسمت اعظم ناباروری بانوان را نیز شامل می‌شود. رویکرد درمانی برای افرادی که تنبلی تخمدان دارند به این صورت است که به دو دسته تقسیم می‌شوند دسته اول افرادی هستند که برای ناباروری می‌خواهند اقدام کنند و دسته دوم افرادی که علائم تنبلی تخمدان را دارند، اگر درمان نشوند به ناباروری تبدیل خواهد شد.

وی ادامه داد: علائم ظاهری تنبلی تخمدان بسیار شایع هستند و افراد می‌توانند از یک تا سه علائم را داشته باشند. افرادی فقط یک علامت افرادی نیز بیش از یک علامت را برای تشخیص خواهند داشت؛ همچنین تنبلی تخمدان تنها یک بیماری نیست بلکه دقیق‌تر آن سندروم تخمدان پلی کیستیک بوده و به طور معمول حداقل دو علامت در بدن فرد وجود دارد.

علائم ظاهری سندروم پلی کیستیک‌

مشیری اذعان کرد: از علائم تنبلی تخمدان می‌توان به ریزش مو که حالت مردانه داشته و از قسمت جلوی سر ریزش شروع می‌شود و بالای سر موهای زائد است، قاعدگی نامنظم، جوش روی بدن و سینه که حالت آکنه داشته و جای آن روی بدن فرد باقی می‌ماند، به صورت معمول چاقی در قسمت بالا تنه و ناحیه شکم و پهلو وجود دارد و همچنین به دلیل عدم تخمک گذاری باعث نازایی نیز می‌شود.

وی افزود: اگر فرد دچار اختلال متابولیسم قند باشد و سابقه خانوادگی نیز داشته باشد به صورت حدودی بالای ۹۸ درصد، تنبلی تخمدان در این افراد دیده می‌شود، یعنی اگر فردی در خانواده سابقه دیابت داشته باشد احتمال اینکه به تنبلی تخمدان مبتلا شود بالا می‌رود. نکته قابل توجه بحث ژنتیکی بودن این سندروم است که خیلی بیشتر مؤثر است و معضلات زیادی را برای نوجوانان دچار تنبلی تخمدان هستند به وجود می‌آورد.

متخصص زنان و زایمان بیان کرد: فرزندان مادرانی که به صورت ژنتیکی در معرض ابتلاء به تنبلی تخمدان هستند را از ۵ سالگی تحت درمان قرار می‌دهیم و این نوعی پیشگیری است که در آینده دچار سندروم نباشند. در تمام دنیا این مسئله دارای اهمیت است زیرا می‌تواند باعث بدتر و زیادتر شدن هورمون‌های مردانه و برهم خوردن تعادل هورمون‌ها در جوانان شود.

برهم خوردن تعادل هورمون‌ها به این سبک زندگی بستگی دارد

مشیری در ادامه گفت: برهم خوردن تعادل هورمون‌ها و زیاد شدن هورمون‌های مردانه در بدن یک علت آن به تغذیه افراد بستگی پیدا می‌کند، یعنی استفاده زیاد از مواد افزودنی و سوسیس و کالباس باعث می‌شود تنبلی تخمدان در بدن ایجاد شود.

وی ادامه داد: افرادی که دچار سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) هستند، بسته به وضعیت بدنی‌شان واکنش متفاوتی به درمان دارویی نشان می‌دهند. بیماران با اضافه‌وزن معمولاً بهتر به درمان پاسخ می‌دهند، در حالی‌که افراد لاغر ممکن است روند درمانی کندتری داشته باشند.

متخصص زنان و زایمان متذکر شد: تنبلی تخمدان می‌تواند پیامدهایی همچون خستگی مزمن، خواب‌آلودگی، پرخاشگری و کاهش میل جنسی را به همراه داشته باشد؛ چراکه تجمع گاز دی اکسید کربن در مغز این بیماران ممکن است بر خلق‌وخو و عملکرد فیزیولوژیک آن‌ها تأثیر بگذارد، به همین دلیل، درمان این سندرم می‌تواند نقش مهمی در بهبود کیفیت زندگی و روابط زناشویی داشته باشد.

وی افزود: فرآیند درمان تخمدان پلی‌کیستیک معمولاً از شش ماه آغاز می‌شود و ممکن است تا سه سال نیز ادامه یابد. در برخی موارد، پس از حدود یک سال و نیم، گزینه جراحی لاپاراسکوپی مطرح می‌شود؛ در این روش، بدون نیاز به باز کردن شکم، از طریق یک برش کوچک در ناحیه ناف، اقدام به کاهش مقاومت تخمدان می‌ش

مشیری اظهار داشت: یکی از نشانه‌های سونوگرافی این بیماران، بزرگ بودن تخمدان‌ها و وجود کیست‌های متعدد ریز است، این کیست‌ها در واقع تخمک‌هایی هستند که در هر سیکل قاعدگی باید آزاد می‌شدند اما به دلیل سفتی دیواره تخمدان، موفق به خروج نشده‌اند. این اختلال یکی از دلایل اصلی ناباروری نیز محسوب می‌شود؛ نخستین علامت مثبت پس از شروع درمان، کاهش قابل‌توجه ریزش مو است که معمولاً ظرف یک تا دو هفته مشاهده می‌شود. در ادامه و طی سه تا چهار ماه، رویش مجدد موها نیز اتفاق می‌افتد.

اختلالات هورمونی ناشی از سندروم پلی کیستیک

متخصص زنان و زایمان یکی از علائم شایع در بیماران مبتلا به اختلالات هورمونی را مشکلات مربوط به پوست سر دانست و در ادامه گفت: چربی بیش از حد پوست سر و شوره‌های مداوم از جمله نشانه‌های اصلی این وضعیت هستند، این افراد معمولاً احساس می‌کنند که پوست سرشان چرب است و نیاز مکرر به شست‌وشو دارند. این وضعیت منجر به ایجاد یک چرخه معیوب می‌شود؛ چرا که شست‌وشوی مکرر باعث تحریک بیشتر غدد چربی شده و مشکل را تشدید می‌کند.

مشیری افزود: با شروع درمان دارویی، این علائم معمولاً در عرض یک هفته تا ۱۰ روز بهبود می‌یابند و جوش‌های پوستی نیز معمولاً طی یک ماه کاملاً از بین می‌روند. همچنین این درمان‌ها ماندگار بوده و در صورت پیگیری منظم، مشکلات پوستی برای همیشه برطرف می‌شود.

وی بیان کرد: در روند درمان کاهش تدریجی سایز جوش‌ها و بهبود کلی ظاهر بیمار است. ظاهر پوست، بازتابی از وضعیت درونی بدن است؛ بنابراین درمان باید همزمان به بهبود شرایط داخلی و خارجی بدن بپردازد. برای این منظور، معمولاً ترکیبی از چند دارو تجویز می‌شود.

مشیری اشاره کرد: از نظر زمانی، بیماران می‌توانند در هر مرحله‌ای از سیکل قاعدگی خود برای انجام آزمایش‌های هورمونی اقدام کنند. تنها لازم است به پزشک خود اطلاع دهند که آزمایش در چه زمانی از سیکل انجام شده تا تفسیر نتایج به درستی صورت گیرد. در کنار این آزمایش‌ها، بررسی ذخیره تخمدان و همچنین آزمایش‌های قند خون از جمله قند سه‌ماهه نیز برای ارزیابی متابولیسم قند درخواست می‌شود؛ همچنین حدود ۹۰ درصد از این بیماران دچار اختلال در متابولیسم قند هستند که این مشکل نیز معمولاً طی دو ماه با تغییر سبک زندگی و درمان مناسب اصلاح می‌شود.

درمان سندروم پلی کیستیک

متخصص زنان و زایمان اذعان کرد: درمان تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) یک فرآیند بلندمدت است که حداقل به ۶ ماه درمان مداوم دارویی نیاز دارد. برخلاف تصور برخی بیماران که پس از دو ماه احساس بهبودی می‌کنند، قطع زودهنگام دارو می‌تواند به بازگشت علائم منجر شود. بنابراین ادامه درمان تا پایان دوره تعیین‌شده بسیار حیاتی است.

وی ادامه داد: در بسیاری از شبکه‌های اجتماعی، اطلاعاتی مبنی بر درمان سریع و تک‌دارویی این بیماری منتشر می‌شود؛ اما واقعیت این است که درمان این اختلال معمولاً چند دارویی بوده و به ندرت نیاز به تکرار درمان پس از یک تا دو سال وجود دارد.

مشیری تصریح کرد: از مهم‌ترین نگرانی‌های مرتبط با تخمدان پلی‌کیستیک، مسئله ناباروری است، این شرایط به دلیل پایین بودن کیفیت تخمک‌ها، تلاش برای باروری با مشکلاتی مانند تشکیل نشدن جنین یا تشکیل جنین بی‌کیفیت مواجه می‌شود؛ این وضعیت ممکن است به برداشت‌های متعدد تخمک و تکرار ناموفق سیکل‌های درمانی منجر شود که در نهایت ذخیره تخمدانی فرد را به شدت کاهش داده و فرصت باروری طبیعی را از بین می‌برد.

وی تاکید کرد: در بسیاری از موارد با بهبود کیفیت تخمک و تنظیم تخمک‌گذاری، بیمار می‌تواند به‌صورت طبیعی باردار شود و حتی نیازی به مراجعه به مراکز ناباروری نداشته باشد. تنها بیمارانی باید به مراکز درمان ناباروری مراجعه کنند که واقعاً به مداخلات پیشرفته نیاز دارند؛ مانند زوج‌هایی که به دنبال تعیین جنسیت هستند یا سابقه بیماری‌های ژنتیکی در فرزندانشان دارند. در این موارد، بررسی ژنتیکی جنین و استفاده از روش‌های انتخابی می‌تواند از تکرار بیماری در جنین جلوگیری کند.

مشیری بیان کرد: درمان صحیح و اصولی تخمدان پلی‌کیستیک نه‌تنها مانع از ناباروری می‌شود، بلکه از بسیاری از آسیب‌های جسمی، روانی و اجتماعی مانند طلاق و فشارهای خانوادگی نیز جلوگیری خواهد کرد.

اصلاح سبک زندگی از ابتلاء به سندروم پلی کیستیک جلوگیری می‌کند

مشیری تاکید کرد: برخی از عوامل محیطی از جمله استرس، آلودگی‌های صوتی، مصرف مواد غذایی فرآوری‌شده، هورمون‌های افزوده‌شده به مرغ و دام و همچنین باقی‌مانده سموم در میوه‌ها و سبزیجات می‌توانند در بروز تنبلی تخمدان نقش داشته باشند؛ همچنین سبک زندگی ناسالم یعنی استفاده از مواد غذایی پرچرب، مصرف زیاد فست‌فود، کم‌تحرکی و اضافه‌وزن نیز از عوامل ایجاد تنبلی تخمدان به شمار می‌رود.

وی متذکر شد: هر ۵ کیلوگرم کاهش وزن در افراد مبتلا می‌تواند تا ۲۰ درصد وضعیت تخمدان‌های پلی‌کیستیک را بهبود ببخشد، این مسئله در کنار افزایش ناباروری، زنگ خطر جدی‌تری نظیر کاهش نرخ زاد و ولد و پیر شدن جمعیت کشور، به صدا درآمده است.

مشیری خاطر نشان کرد: همچنین آموزش عمومی برای اصلاح سبک زندگی، حذف یا کاهش مصرف غذاهای فرآوری‌شده مانند سوسیس، کالباس و کنسروها، افزایش فعالیت بدنی روزانه و اصلاح تغذیه نقش مهمی در پیشگیری و درمان این بیماری ایفا می‌کند.